شیخ حسنعلی تهرانی

آیت الله میرزا حسنعلی تهرانی (م، ۱۳۲۵ ق)، فقیه ربانی و عالم زاهد شیعه در قرن چهارده هجری و از شاگردان میرزای شیرازی بود. آیت اللّه تهرانی در کنار درس و بحث، در مشهد از ائمه جماعت مخلص مسجد گوهرشاد بود و به جهت کثرت تقوی و زهد و اخلاص، صاحب کرامات گردید.

ولادت و خاندان

حسنعلی تهرانی در اوایل قرن چهاردهم هجری در تهران متولد شد. پدرش حاج محمود تبریزی، یکی از اساتید بزرگ و اعلام مشهور حوزه مشهد رضوی بود.

آیت الله حسنعلی مروارید فرزند حجةالاسلام شیخ محمدرضا مروارید (م، ۱۳۳۸ ق)، نوه دختری آیت الله حسنعلی تهرانی است.

فعالیت‌های علمی

حسنعلی تهرانی مقدمات علوم دینی را در تهران فراگرفت و سپس در جوانی برای ادامه تحصیل عازم نجف اشرف گردید و مدتها از حضور علامه ملاعلی نهاوندی استفاده نمود و سپس سالها در سامرا از کرسی درس میرزای شیرازی برخوردار بود و خود به مقام استادی رسید. آیت اللّه تهرانی هر روز در آغاز درس مرحوم میرزا مقداری از نهج البلاغه را می خواند و در مواقعی نیز به جای ایشان، نماز جماعت را اقامه می کرد.

تهرانی در زمان حیات استاد خود به سلک فضلای مدرسین و ائمه متقین قرار گرفت. وی دو سالی پس از فوت میرزا در جمله مدرسین عتبات بود، اما در سال ۱۳۱۴ هجری از سامرا و نجف عازم تهران گردید و مورد اکرام و احترام مردم خداجو قرار گرفت.

حسنعلی تهرانی به علت رکون امرا و شاهان قاجار به او، ناراحت بود و عاقبت زادگاه خویش را به قصد مشهد علی بن موسی الرضا برای همیشه ترک نمود. معظم له در مشهد سالیان متمادی در رأس علمای پارسا و مدرسین بزرگ فقه و اصول قرار داشت. در بحث‌های او بسیاری از فضلا و مدرّسان حوزه علمیه مشهد حاضر می‌شدند. برخی از شاگردان وی عبارتند از:

• سید حسین موسوی معروف به ادیب بجنوردی
• ملا محمدعلی فاضل خراسانی
• میرزا علی اکبر نوقانی
• سید محمدباقر رضوی
• سید محمدتقی مدرس رضوی مؤلف «شجره طیبّه»؛ وی از استادش اجازه روایت هم داشته است.

برخی از تألیفات و آثار علمی شیخ حسنعلی تهرانی به این شرح است:

• منتخبی از رساله عملیه فارسی وحید بهبهانی معروف به «متاجر» که به زبان عربی و با فتاوی میرزای شیرازی مطابق بود.
• تقریرات درس میرزای شیرازی در فقه و اصول، که تحریری از اول «بیع» تا آخر «خیارات» است.
• «رسالة فی الکبائر»، درباره گناهان کبیره.

ویژگی‌های اخلاقی و اجتماعی

حاج شیخ حسنعلی تهرانی علاوه بر مقام علمی، در بعد اخلاقی و کرامات نفسانی نیز شخصیتی برجسته و انسانی وارسته بود.

آیت الله تهرانی از ائمه جماعت مخلص مسجد گوهرشاد بود و به جهت کثرت تقوی و کمال و زهد و اخلاص، صاحب کراماتی باهر گردید. وی به سبب عشق و علاقه وافر به اولیاء و پیمودن راه و رسم بندگی خدا از مقربان درگاه رضوی بود و عجایبی از او گرفت.

مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی در توصیف ایشان در «طبقات اعلام شیعه» آورده است: «کان کثیر البکاء، دائم المراقبه». بر اثر همین اخلاص و مراقبت دائم، کراماتی از ایشان به ظهور رسیده که شرح آن ها در برخی کتب آمده است.

آیت اللّه تهرانی، اهتمام ویژه ای به اقامه نماز جماعت و احیای مساجد متروکه داشت. چنین نقل شده که آن مرحوم مدت مدیدی برای اقامه نماز به مساجد متروکه می رفت. قبل از آن که ایشان به مسجد بروند، به مردم محل خبر می دادند که یکی از علمای سامرا قرار است برای اقامه نماز به مسجد بیایند. با انتشار این خبر، مردم برای شرکت در نماز جماعت به آن مسجد هجوم برده و مسجد متروکه و احیاناً مخروبه را مهیای نماز می کردند و حاج شیخ چند صباحی در آن جا اقامه نماز می کردند؛ سپس عزم رفتن به مسجد دیگری با همین کیفیت می نمودند. آن مرحوم از این راه مساجد زیادی را در مشهد احیا و آباد کرد.

وفات

سرانجام این عالم ربانی، پس از یک عمر تلاش صادقانه و خدمت به مکتب اهل بیت عصمت و طهارت چند صباحی در بستر بیماری افتاد و در چهارم ماه رمضان ۱۳۲۵ هجری به دیار باقی شتافت. پیکر پاک آن عبدصالح خدا در حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام به خاک سپرده شد.

منابع

• پایگاه اطلاع رسانی حوزه
• سايت شعائر
• ویکی شیعه